Bảo tồn và phát huy giá trị Lễ hội đền Tranh – Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Lễ hội đền Tranh (Hải Dương) được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2023, khẳng định giá trị lịch sử, tâm linh, góp phần phát triển du lịch địa phương.

Lễ hội đền Tranh mùa xuân Ất Tỵ chính thức khai mạc vào sáng ngày 9/3/2025 tại huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. Sự kiện có sự tham dự của đồng chí Phạm Tất Thắng, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Ban Tuyên giáo Trung ương, Phó Ban Dân vận Trung ương cùng đại diện lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, lãnh đạo tỉnh Hải Dương và đông đảo du khách thập phương.

Đền Quan Lớn Tuần Tranh (thường gọi là đền Tranh) là một di tích tín ngưỡng lâu đời, thờ Quan Lớn Tuần Tranh – vị thần gắn liền với tín ngưỡng dân gian. Ngôi đền tọa lạc tại khu dân cư Tranh Xuyên, thị trấn Ninh Giang, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương, là điểm đến tâm linh quan trọng của người dân địa phương cũng như du khách thập phương.

Tương truyền rằng, Quan Lớn Tuần Tranh là người con thứ năm của Vua Bát Hải Long Vương, một võ tướng kiệt xuất với tài thao lược hơn người. Ông được giao trọng trách trấn giữ ngã ba sông Tranh – nơi hội tụ của ba vùng đất quan trọng: Ninh Giang, Vĩnh Bảo và Thái Bình. Không chỉ là một vị quan nghiêm minh, hết lòng vì dân, ông còn góp công bảo vệ bờ cõi, mang đến cuộc sống yên bình, thịnh vượng cho muôn dân trong vùng.

Được hình thành từ thời Trần, đền Tranh ban đầu chỉ là một ngôi miếu nhỏ ven bến sông, nằm tại nơi giao nhau giữa sông Tranh và sông Luộc. Do tác động của thiên nhiên, đặc biệt là tình trạng xói lở bờ sông, đến năm 1935, người dân đã di dời miếu về làng Tranh Xuyên, xã Đồng Tâm (nay là thị trấn Ninh Giang) và xây dựng một ngôi đền khang trang hơn, vẫn giữ nguyên tên gọi đền Tranh.

Trải qua nhiều thế kỷ, đền Tranh đã phát triển thành một quần thể kiến trúc quy mô với 34 gian, bao gồm các hạng mục quan trọng như 7 gian tiền tế, 7 gian trung từ, 7 gian nhà nối, 3 gian cổ dải, 3 gian hậu vu cùng nhiều công trình phụ trợ khác.

Lễ hội đền Tranh nổi bật với nghi thức rước nước – một nghi lễ mang đậm dấu ấn văn hóa, đồng thời, gắn liền với thánh tích của đền. 

Ngay từ sáng sớm, trước khi lễ hội chính thức bắt đầu, hàng nghìn người dân và du khách đã tập trung đông đúc để tham gia vào đoàn rước nước thiêng tại ngã ba sông Tranh, thể hiện lòng thành kính và ước nguyện một năm bình an, may mắn.

Bên cạnh nghi thức rước nước, lễ hội còn mang đậm bản sắc văn hóa với các hoạt động nghệ thuật dân gian, trò chơi truyền thống và khu vực trưng bày sản phẩm OCOP, sản phẩm làng nghề tiêu biểu của huyện Ninh Giang.

Đền Tranh, một di tích linh thiêng và giàu giá trị lịch sử, hiện đang là điểm đến tâm linh thu hút đông đảo du khách thập phương. Lễ hội đền Tranh không chỉ góp phần gìn giữ và phát huy giá trị di tích mà còn thể hiện truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, tôn vinh những bậc tiền nhân có công với quê hương, đất nước.