Chùa Vĩnh Nghiêm: Bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm chính thức được công nhận bảo vật quốc gia

Bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm tại chùa Vĩnh Nghiêm (Bắc Giang) vừa được Thủ tướng Chính phủ công nhận là bảo vật quốc gia. Quyết định này được công bố trong lễ khai hội chùa Vĩnh Nghiêm năm 2025, khẳng định giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật độc đáo của bộ tượng gỗ mít có niên đại từ thế kỷ 19. 

Sự kiện không chỉ góp phần bảo tồn di sản quý báu của Thiền phái Trúc Lâm mà còn nâng cao vị thế của chùa Vĩnh Nghiêm – một trung tâm Phật giáo quan trọng thời Trần, đồng thời thúc đẩy du lịch tâm linh và quảng bá văn hóa địa phương.

Trong buổi lễ khai hội, đại diện lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Giang đã long trọng công bố quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc công nhận bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm tại chùa Vĩnh Nghiêm là bảo vật quốc gia. Bộ tượng bao gồm ba bức tượng quý giá: Đệ nhất Tổ Phật Hoàng Trần Nhân Tông, Đệ nhị Tổ Pháp Loa và Đệ tam Tổ Huyền Quang.

Tượng Đệ nhất Tổ Trần Nhân Tông với chiều cao 0,85 mét, có trọng lượng khoảng 60kg. Tượng được chế tác liền khối, khắc họa hình ảnh nhà vua trong tư thế thiền định trên bệ gỗ vuông, toát lên vẻ an nhiên, tự tại. Khoác trên mình áo cà sa cửu điều với những đường nét chạm trổ tinh xảo, bức tượng phản ánh trình độ nghệ thuật điêu khắc tỉ mỉ của nghệ nhân thời kỳ đó. Khuôn mặt tượng được tạo hình cân đối, hài hòa với sống mũi thẳng, mắt khép hờ, miệng mỉm cười, tai dài và đầu cạo trọc. Tượng được đặt trang trọng trong khám thờ hình chữ nhật càng làm tôn thêm vẻ uy nghiêm và linh thiêng.

Tiếp nối vẻ đẹp uy nghiêm của tượng Đệ nhất Tổ Trần Nhân Tông, hai pho tượng Đệ nhị Tổ Pháp Loa và Đệ tam Tổ Huyền Quang trong bộ Tam Tổ Trúc Lâm tiếp tục khẳng định giá trị nghệ thuật đặc sắc và chiều sâu triết lý Phật giáo. Cả hai pho tượng có chiều cao tương đương nhau, dao động từ 0,83m đến 0,85m với trọng lượng khoảng 65kg mỗi tượng. Được chế tác liền khối, bao gồm cả tượng và bệ đỡ, hai tác phẩm thể hiện sự tinh xảo bậc thầy trong kỹ thuật điêu khắc truyền thống.

Tượng Đệ nhị Tổ Pháp Loa gây ấn tượng với dáng người thanh cao, đường nét khuôn mặt cân đối, sống mũi cao, tai dài, toát lên vẻ từ bi, phúc hậu của một bậc chân tu. Tượng được thể hiện trong tư thế thiền định, hai chân xếp bằng ngay ngắn, hai tay kết ấn đặt trong lòng, khoác áo cà sa với những đường nét mềm mại, uyển chuyển. Sự hài hòa trong bố cục và thần thái giúp pho tượng không chỉ mang giá trị nghệ thuật cao mà còn thể hiện được tinh thần giác ngộ của bậc cao tăng, đem đến cảm giác tĩnh tại và trang nghiêm cho người chiêm bái.

Tượng Đệ tam Tổ Huyền Quang được tạc trong tư thế ngồi ngay ngắn trên bệ, gương mặt góc cạnh, mũi cao, tai to. Tượng thể hiện sự uy nghiêm, trang trọng qua tư thế hai chân xếp bằng, tay trái đặt trên đùi trái, tay phải cầm cuốn sách, biểu tượng của trí tuệ và sự uyên bác.

Bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm không chỉ là kiệt tác nghệ thuật mà còn là chứng tích lịch sử, gắn liền với sự hình thành và phát triển của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Với những đường nét chạm khắc tinh xảo, thể hiện thần thái uy nghiêm và tĩnh tại, các pho tượng không chỉ phản ánh trình độ điêu khắc bậc thầy mà còn truyền tải sâu sắc triết lý Phật giáo.

Chùa Vĩnh Nghiêm, nơi tôn thờ bộ tượng là một trung tâm Phật giáo lớn dưới thời Trần, gắn bó mật thiết với ba vị tổ Thiền phái Trúc Lâm: Trần Nhân Tông, Pháp Loa và Huyền Quang. Ngôi chùa mang dấu ấn kiến trúc cổ kính, được ví như một “bảo tàng Phật giáo Đại thừa” không chỉ bởi hệ thống tượng pháp tinh xảo mà còn nhờ kho tàng mộc bản gồm 3.050 bản ván khắc, đã được UNESCO công nhận là di sản tư liệu ký ức thế giới khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Việc bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm được công nhận là Bảo vật Quốc gia không chỉ khẳng định giá trị của di sản Phật giáo Trúc Lâm mà còn nâng tầm vị thế của chùa Vĩnh Nghiêm trong đời sống văn hóa, tâm linh. Đây cũng là cơ hội để quảng bá rộng rãi những giá trị lịch sử, nghệ thuật của di tích, góp phần thúc đẩy du lịch tâm linh và nâng cao ý thức bảo tồn di sản.

Mỗi năm, từ ngày 12 đến 14 tháng Hai âm lịch, Lễ hội chùa Vĩnh Nghiêm lại được tổ chức, thu hút đông đảo du khách thập phương. Nghi lễ cầu quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa diễn ra trang trọng, hòa quyện cùng các hoạt động văn hóa, thể thao và trò chơi dân gian mang đậm bản sắc vùng miền. Với những giá trị đặc sắc, lễ hội này đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, càng khẳng định vai trò quan trọng của chùa Vĩnh Nghiêm trong đời sống văn hóa – tâm linh của dân tộc.