Địa đạo Kỳ Anh đã được công nhận Di tích lịch sử cách mạng cấp quốc gia. Ảnh: Báo PLVN
Ẩn sâu trong lòng đất xã Tam Thăng (TP Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam), địa đạo Kỳ Anh là một trong những công trình quân sự độc đáo bậc nhất thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Không chỉ là nơi trú ẩn, địa đạo dài hàng chục cây số này còn là “pháo đài ngầm” thể hiện trí tuệ và lòng kiên cường của người dân xứ Quảng.
Kiến tạo bằng lòng yêu nước và đôi tay trần
Năm 1965, trước sức ép của chiến tranh và các cuộc càn quét dữ dội của quân Mỹ, người dân xã Tam Thăng đã bắt đầu công trình địa đạo nhằm tạo nơi ẩn náu và tổ chức kháng chiến. Với những dụng cụ thô sơ như cuốc, xẻng, xà beng và đôi bàn tay chai sạn, hàng nghìn người từ thanh niên, phụ nữ đến người già, trẻ nhỏ đã cùng nhau đào đất xuyên đêm.
Thời điểm cao trào, công việc diễn ra từ chiều tối đến rạng sáng, mọi khối đất được bí mật vận chuyển, rải rác trên các cánh đồng hoặc giấu dưới hầm để tránh máy bay trinh sát. Đến năm 1967, một hệ thống địa đạo dài khoảng 32 km đã hoàn thiện, chạy quanh các làng xóm, kết nối các hầm trú ẩn cá nhân và công cộng.
Cấu trúc tinh vi giữa lòng đất
Không đơn thuần là hầm tránh bom, địa đạo Kỳ Anh được thiết kế khoa học với nhiều nhánh và chức năng đa dạng: khu chỉ huy, hầm y tế, kho lương thực, trạm thông tin và các ụ chiến đấu. Đặc biệt, hệ thống thông hơi được ngụy trang khéo léo dưới gốc cây, bụi rậm, đảm bảo không bị địch phát hiện.
Địa đạo còn có khả năng kết nối linh hoạt với hầm cá nhân của người dân, giúp lực lượng cách mạng dễ dàng thoát thân, tổ chức phản công hoặc ẩn náu trước các đợt tấn công dữ dội. Nhờ vậy, nơi đây từng là căn cứ địa vững chắc, góp phần làm nên nhiều chiến công trong kháng chiến chống Mỹ.
Được công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia, địa đạo Kỳ Anh hiện là điểm đến giáo dục truyền thống và du lịch lịch sử hấp dẫn. Tuy nhiên, sau hàng chục năm, nhiều đoạn địa đạo đã xuống cấp, bị sạt lở hoặc mất dấu do thiếu kinh phí bảo tồn.
Việc bảo tồn và phát huy giá trị di tích không chỉ nhằm tri ân những đóng góp to lớn của người dân Tam Thăng, mà còn là cách lưu giữ bài học về lòng yêu nước, sự kiên cường và sáng tạo của một thế hệ đã hy sinh vì độc lập dân tộc.
