HTX Du Lịch Sông Bôi – Đồng Chờ: Nơi lưu trữ và phát triển văn hóa cồng chiêng người Mường

Cồng chiêng là loại hình văn hóa đặc sắc, đầy sức hấp dẫn của dân tộc Mường, tỉnh Hòa Bình. Từ bao đời nay, âm thanh cồng chiêng luôn gắn liền với phong tục, tập quán, lễ nghi trong đời sống tâm linh của người Mường.

Văn hóa cồng chiêng được sáng tạo và lưu truyền hàng nghìn năm trong đời sống cộng đồng dân tộc Mường, góp phần quan trọng làm nên bản sắc văn hóa riêng.

Cồng chiêng – “linh vật” và biểu tượng văn hóa của người Mường Hòa Bình

Dù không phải quê hương của văn hóa cồng chiêng, nhưng loại nhạc cụ này vẫn gắn bó mật thiết với đời sống văn hóa của người Mường ở Hòa Bình, hiện diện ở khắp nơi, từ các lễ hội rộn ràng đến những dịp vui của bản làng.

Cồng chiêng được người Mường ví như “linh vật”, là biểu tượng văn hóa đặc trưng của dân tộc mình, thường được đặt ở những nơi trang trọng và thiêng liêng nhất trong ngôi nhà và được “khoe” mỗi khi có khách quý đến thăm. Người Mường có một tục lệ đặc biệt là không bao giờ úp chiêng xuống nền nhà, nền đất vì họ tin rằng làm như vậy sẽ khiến chiêng bị “lùn” (mất đi âm thanh hay).

Cồng chiêng không chỉ là một nhạc cụ, mà còn là một phần của lịch sử và truyền thống gia đình. Nó được truyền từ đời này sang đời khác, con cháu trong gia đình được học cách đánh chiêng từ nhỏ để giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc.

Lễ hội cồng chiêng là nét văn hóa đặc sắc của người Mường, gắn bó mật thiết như nhịp sống của làng bản. Âm thanh cồng chiêng không chỉ là tín hiệu quen thuộc mà còn mang trong mình tâm hồn người Mường, được hun đúc qua hàng ngàn năm lịch sử.

Cồng chiêng không chỉ là âm thanh mà còn là tiếng nói của người Mường, là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, là biểu tượng của tinh thần thượng võ và lòng tự hào dân tộc.

Khi nói về giá trị âm nhạc cồng chiêng trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào dân tộc Mường, ông Bùi Ngọc Lâm, nguyên Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hòa Bình chia sẻ: “Đã có một thời (những năm 1980-1995), tình trạng chảy máu cổ vật cồng chiêng diễn ra khá phổ biến trong các bản làng người Mường khiến những người làm công tác quản lý văn hóa rất trăn trở.Tuy nhiên, rất may, vẫn có không ít các gia đình, dòng họ người Mường hiểu được di sản chiêng Mường chính là hồn cốt của dân tộc, là báu vật thiêng của gia đình, dòng họ nên họ quyết tâm bảo tồn, gìn giữ. Hiện nay, chúng tôi đã có thể yên tâm khẳng định, người Mường Hòa Bình chỉ mua chiêng về chứ không có chuyện mang chiêng đi bán nữa, cho dù họ có những bộ chiêng quý được giới săn đồ cổ trả giá vài trăm triệu đồng”.

Giữ lửa văn hóa

Đồng Chờ thuộc xã Sào Báy, huyện Kim Bôi, tỉnh Hòa Bình là nơi sinh sống của đồng bào dân tộc Mường. Từ bao đời nay, cồng chiêng đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Mường, là tiếng nói của tâm hồn, là cầu nối giữa con người với thần linh. Thế nhưng, theo thời gian, những giá trị văn hóa truyền thống ấy đang dần mai một.

Bà Bùi Hồng Luyến, Chủ nhiệm câu lạc bộ cồng chiêng Camping Đồng Chờ cho biết: “Từ xa xưa, các cụ nói dàn cồng chiêng còn được gọi là sắc bùa, trong những lệ hội như khai xuân, khai hạ, mừng nhà mới,… sẽ có các đội cồng chiêng biểu diễn thể hiện bản sắc văn hóa dân tộc Mường, đồng thời phát huy, gìn giữ bản sắc truyền thống của dân tộc Mường”.

Trước thực trạng đó, HTX Du lịch Sông Bôi – Đồng Chờ đã ra đời với mục tiêu chính là bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của người Mường, trong đó có cồng chiêng. HTX đã tập hợp những người tâm huyết, yêu văn hóa truyền thống, cùng nhau xây dựng và phát triển các hoạt động văn hóa, nghệ thuật.

Những năm qua, HTX Du lịch Sông Bôi – Đồng Chờ không ngừng nỗ lực bảo tồn và phát huy văn hóa cồng chiêng. HTX đã thành lập các đội biểu diễn, mở lớp dạy cồng chiêng cho mọi lứa tuổi, đồng thời sưu tầm, phục dựng những giai điệu cổ.

Không chỉ dừng lại ở đó, HTX còn tích cực quảng bá văn hóa cồng chiêng đến với bạn bè trong và ngoài nước. Tổ chức đã tham gia nhiều chương trình giao lưu văn hóa, giới thiệu cồng chiêng Mường đến với công chúng.

Bên cạnh bảo tồn, phát triển là yếu tố quan trọng để cồng chiêng tiếp tục tỏa sáng trong cuộc sống hiện đại. Cần khai thác giá trị văn hóa cồng chiêng để phát triển du lịch, tạo ra những sản phẩm du lịch độc đáo, gắn liền với cồng chiêng và văn hóa Mường. Đồng thời, đưa cồng chiêng vào các hoạt động văn hóa, nghệ thuật đương đại, làm phong phú thêm đời sống tinh thần của cộng đồng.

Để cồng chiêng không chỉ là “báu vật” của người Mường, là “di sản” của nhân loại, cần đẩy mạnh giao lưu văn hóa, giới thiệu cồng chiêng đến bạn bè trong và ngoài nước. Tham gia các chương trình giao lưu văn hóa quốc tế, tổ chức các buổi biểu diễn cồng chiêng, trưng bày về cồng chiêng để âm thanh cồng chiêng vang xa, kết nối những tâm hồn yêu văn hóa.

Minh Chiến