Khúc chuyển mình rực rỡ trên sân khấu nghệ thuật

Sân khấu xã hội hóa tại Việt Nam đang có những bước chuyển mình tích cực với nhiều tác phẩm được đầu tư bài bản, không chỉ đáp ứng nhu cầu giải trí mà còn truyền tải giá trị nhân văn sâu sắc. Xu hướng này góp phần làm phong phú đời sống sân khấu, đồng thời đặt ra yêu cầu nâng cao tính chuyên nghiệp cho các đơn vị nghệ thuật.

Liên hoan Sân khấu Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ nhất (tháng 11/2024) đã cho thấy sự đa dạng và phong phú của sân khấu xã hội hóa phía Nam khi có đến hơn 2/3 số đơn vị tham gia là các đoàn ngoài công lập.

Với chất lượng nghệ thuật đỉnh cao, các vở diễn “Giáng Hương”, “Lê Văn Duyệt – Người mang chín án tử”, “Cơn mê cuối cùng” và “Cánh đồng rực lửa” đã xuất sắc giành Huy chương vàng, chinh phục khán giả, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người xem.

Tại Liên hoan Cải lương toàn quốc 2024, sân khấu xã hội hóa đã ghi dấu ấn mạnh mẽ khi một nửa trong số 8 vở diễn đoạt Huy chương bạc thuộc về các đơn vị tư nhân, bao gồm “Người mang chín án tử”, “Chói rạng sơn hà”, “Người ven đô” và “Cây lẻ bạn.”

Tương tự Liên hoan Cải lương, Liên hoan Kịch nói toàn quốc 2024 cũng ghi nhận sự thành công của sân khấu xã hội hóa với 2 trong 4 vở diễn đoạt Huy chương bạc là “Búp bê” (Sân khấu Lucteam) và “Hai người mẹ” (Sân khấu Trịnh Kim Chi).

Sân khấu xã hội hóa đang có những bước phát triển mạnh mẽ, thể hiện qua cả sự ghi nhận từ các giải thưởng danh giá và sự đón nhận tích cực từ khán giả.

Những vở diễn chất lượng, được đầu tư kỹ lưỡng đã trở thành một phần không thể thiếu trong lịch diễn của các đơn vị. Điều này cho thấy sự thay đổi đáng kể về chất lượng và vị thế của sân khấu xã hội hóa, xóa bỏ định kiến về sự thua kém so với sân khấu công lập. Vở “Lá đơn thứ 72” của Sân khấu kịch Lệ Ngọc là một minh chứng tiêu biểu cho sự thành công của sân khấu xã hội hóa, với hàng trăm buổi biểu diễn trong và ngoài nước. Bên cạnh đó, sân khấu này còn sở hữu nhiều tác phẩm được khán giả yêu thích khác.

Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam đã ghi nhận sự bứt phá mạnh mẽ về chất lượng của sân khấu xã hội hóa. Ông cho biết, các đơn vị tư nhân đã nhanh nhạy nắm bắt thị hiếu khán giả, tạo ra những sản phẩm nghệ thuật chất lượng. Những tác phẩm này đều đáp ứng cả nhu cầu giải trí và nhận thức, đồng thời mang lại hiệu quả kinh tế. Minh chứng là dịp Tết Nguyên đán vừa qua, chỉ riêng Thành phố Hồ Chí Minh đã có tới 30 vở diễn do các sân khấu xã hội hóa dàn dựng.

Các cơ quan quản lý như Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Cục Nghệ thuật biểu diễn cần đóng vai trò then chốt trong việc đổi mới sân khấu công lập. Bằng cách đưa ra quy định cụ thể và mạnh dạn đầu tư vào những kịch bản đương đại, họ có thể tạo động lực cho sự phát triển của sân khấu.

Đạo diễn Lê Quý Dương, Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Sân khấu Thế giới (ITI) đã đưa ra góc nhìn từ không gian sân khấu thế giới, nhấn mạnh rằng khái niệm “công lập” và “ngoài công lập” đang dần trở nên lỗi thời. Trong bối cảnh quốc tế, các đơn vị nghệ thuật hoạt động dựa trên nền tảng sáng tạo và tuân theo quy luật thị trường, bất kể nguồn gốc sở hữu. Nhà nước vẫn hỗ trợ tài chính, nhưng nguồn lực này được phân bổ bình đẳng, tạo cơ hội cho tất cả. Nghệ sĩ độc lập có thể nhận tài trợ nếu có dự án tốt. Trong khi nhà hát công lập có thể bị cắt giảm ngân sách nếu hoạt động kém hiệu quả.

Đạo diễn Lê Quý Dương cho rằng, việc điều chỉnh cơ chế sẽ giải phóng năng lượng sáng tạo cho sân khấu Việt Nam. Để phát triển, cần cân bằng giữa khả năng sáng tạo của nghệ sĩ, nhu cầu khán giả và nội lực giao lưu quốc tế. Nội lực bao gồm trình độ khán giả, kỹ năng nghệ sĩ, khả năng ngoại ngữ và ứng dụng công nghệ. Ngoài cải thiện cơ chế, cần chú trọng đào tạo sân khấu, không chỉ về chuyên môn mà còn về phổ cập kiến thức cho khán giả tương lai. Những thay đổi này sẽ tạo nên một hệ sinh thái sáng tạo năng động, đưa sân khấu Việt Nam bứt phá.

“Đào tạo không chỉ dừng ở tổ chức nội dung, hình thức, các mô hình dạy và học chuyên ngành sân khấu, mà còn ở việc phổ cập kiến thức, sự hiểu biết về sân khấu cho khán giả tương lai ngay từ khi ngồi trên ghế nhà trường” – đạo diễn Lê Quý Dương nhấn mạnh.