Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại

Vào tối ngày 19/3, tại Khu Du lịch quốc gia Núi Sam, Ủy ban Nhân dân (UBND) tỉnh An Giang long trọng tổ chức lễ đón bằng UNESCO công nhận Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại.

Cùng với sự kiện đón bằng UNESCO, UBND tỉnh An Giang tổ chức Lễ khai hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam năm 2025, dự kiến thu hút 2.000 đại biểu từ Trung ương, các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, TP.HCM cùng đông đảo khách hành hương và người dân về tham quan. 

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam – Bản sắc văn hóa An Giang

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam là một trong những sự kiện tâm linh quan trọng bậc nhất vùng Đồng bằng sông Cửu Long, diễn ra hằng năm tại tỉnh An Giang. Không chỉ tôn vinh di sản văn hóa lâu đời, lễ hội còn là dịp để quảng bá những giá trị truyền thống đặc sắc của địa phương. Kéo dài từ tháng Giêng đến tháng 4 âm lịch, lễ hội với các nghi thức chính diễn ra từ ngày 22 đến 27/4 âm lịch, thu hút hàng triệu du khách thập phương hành hương, chiêm bái và hòa mình vào không gian tín ngưỡng linh thiêng.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam không chỉ là một sự kiện tín ngưỡng quan trọng mà còn là sự giao thoa hài hòa giữa nghi thức tâm linh và các hoạt động văn hóa nghệ thuật đặc sắc. Từ lâu, Bà Chúa Xứ đã được người dân nhiều tỉnh, thành tôn kính như một vị thánh Mẫu trong tín ngưỡng thờ nữ thần, luôn che chở và ban phước lành cho dân chúng. Lễ hội còn phản ánh sự giao thoa văn hóa giữa các cộng đồng Kinh, Khmer, Chăm, Hoa, góp phần làm phong phú đời sống tinh thần của cư dân Châu Đốc nói riêng và vùng Tây Nam Bộ nói chung.

Lễ đón bằng UNESCO và Khai hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam không chỉ tôn vinh và quảng bá di sản văn hóa của tỉnh An Giang mà còn nâng cao nhận thức cộng đồng trong nước và quốc tế về giá trị lịch sử, văn hóa của lễ hội. Sự kiện này cũng nhấn mạnh trách nhiệm của các cấp, ngành và địa phương trong việc bảo tồn, phát huy di sản phi vật thể. Đồng thời, đây còn là dịp khẳng định bản sắc văn hóa phong phú của cộng đồng Kinh, Hoa, Chăm, Khmer, quảng bá sản phẩm đặc trưng và thúc đẩy du lịch theo hướng bền vững.

Hành trình khẳng định giá trị Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Với ý thức bảo tồn và phát huy giá trị của Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam, từ tháng 6/2016, lãnh đạo tỉnh An Giang đã tích cực xây dựng hồ sơ để trình UNESCO xem xét ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây là một bước đi quan trọng nhằm khẳng định vị thế của lễ hội trong đời sống văn hóa – tâm linh và nâng cao tầm ảnh hưởng của di sản này trên trường quốc tế.

Lộ trình xây dựng hồ sơ đề cử Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam trình UNESCO trải qua nhiều giai đoạn quan trọng:

Tháng 5/2020, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trình Thủ tướng Chính phủ đề xuất phối hợp với các bộ, ngành và địa phương liên quan để triển khai xây dựng hồ sơ di sản, trong đó có Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam.

Tháng 6/2020, Văn phòng Chính phủ thông báo ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam về việc lập hồ sơ các di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu của Việt Nam trình UNESCO, bao gồm Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam.

Tháng 1/2021, Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang ban hành Kế hoạch số 46/KH-UBND, chính thức triển khai xây dựng hồ sơ đề cử quốc gia cho Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam để trình UNESCO.

Từ tháng 5/2021 đến tháng 2/2022, hồ sơ được thực hiện theo đúng quy định pháp luật. UBND tỉnh An Giang đã trình Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch để xin ý kiến thẩm định.

Tháng 5/2023, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch có văn bản đề nghị Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam xem xét hồ sơ Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam cho đợt xét duyệt năm 2024.

Quá trình này thể hiện nỗ lực bền bỉ của các cấp, các ngành trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam, hướng đến việc công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Vào tháng 7/2023, Ban Thư ký Công ước 2003 về Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể đã có Công văn CLT/LHE/23/0199900015 gửi Cục Di sản Văn hóa, xác nhận hồ sơ Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam đang được thẩm định để xem xét ghi danh trong chu kỳ xét duyệt năm 2024. Việc thẩm định sẽ diễn ra tại Kỳ họp thứ 19 của Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003, tổ chức tại thủ đô Asunción, Paraguay, từ ngày 2/12/2024 đến 7/12/2024.

Từ tháng 8/2023 đến tháng 5/2024, UBND tỉnh An Giang đã tiếp tục bổ sung, hoàn thiện hồ sơ theo yêu cầu của Ban Thư ký Công ước 2003 nhằm đảm bảo tính đầy đủ và chính xác của hồ sơ trình UNESCO.

Đến tháng 12/2024, UBND tỉnh An Giang thành lập Đoàn Công tác để tham dự kỳ họp lần thứ 19 của Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 với nhiệm vụ bảo vệ và trình bày hồ sơ trước hội đồng xét duyệt.

Sau quá trình chuẩn bị công phu và làm việc nghiêm túc, vào ngày 4/12/2024, tại thủ đô Asunción, Paraguay, trong khuôn khổ kỳ họp, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam chính thức được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây là dấu mốc quan trọng, khẳng định giá trị văn hóa độc đáo của lễ hội và nâng tầm di sản Việt Nam trên trường quốc tế.