Mâm xôi được khắc họa ruộng bậc thang, cột cờ Lũng Cú. Ảnh: T.D
Dưới bàn tay tinh tế của những người thợ làng Phú Thượng (Tây Hồ, Hà Nội), xôi không chỉ là món ăn quen thuộc mà còn mang tính biểu tượng của văn hóa Việt Nam, được người dân nâng niu, trân trọng và sáng tạo nên những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, tái hiện lại những giá trị truyền thống tốt đẹp của quê hương. Những du khách có mặt tại Lễ hội Xôi truyền thống đã phải ngỡ ngàng trước nét tài hoa các nghệ nhân làng Gạ xưa.
Chiều ngày 5 tháng 2 năm 2025, tức mùng 8 tháng Giêng năm Ất Tỵ, tại làng Phú Thượng, quận Tây Hồ, Hà Nội đã diễn ra lễ hội truyền thống Xôi Phú Thượng lần thứ 8. Tại đây, các nghệ nhân ẩm thực tài hoa của làng đã trổ tài tạo nên những tác phẩm nghệ thuật đặc sắc từ xôi khiến nhiều du khách không khỏi ngỡ ngàng và thích thú.
Phú Thượng hiện có khoảng 600 hộ gia đình làm xôi. Những gói xôi Phú Thượng thơm ngon, dẻo thơm đã chinh phục được vị giác của người dân Hà Nội và có mặt ở khắp mọi nơi, từ những khu chợ truyền thống đến các cửa hàng hiện đại. Xôi Phú Thượng cũng được cung cấp cho các sự kiện, lễ tiệc trên khắp các tỉnh thành của cả nước.
Xôi Phú Thượng từ lâu đã nổi tiếng là một đặc sản mang đậm hương vị Thủ đô. Đặc biệt, xôi chè, xôi ngũ sắc và xôi xéo của làng Phú Thượng đã đạt tiêu chuẩn OCOP 4 sao của thành phố Hà Nội. Bí quyết tạo nên những món xôi thơm ngon, dẻo thơm khó quên ấy nằm ở kỹ thuật riêng của người dân nơi đây trong từng công đoạn, từ ngâm gạo, trộn nguyên liệu đến điều chỉnh lửa nấu. Chính sự tỉ mỉ và tâm huyết đó đã làm nên hương vị đặc trưng của xôi Phú Thượng, níu chân thực khách mỗi khi có dịp thưởng thức.
Món xôi Phú Thượng như một nét văn hoá không thể không nhắc tới Lễ hội truyền thống của làng Phú Gia, phường Phú Thượng, diễn ra thường niên vào 3 ngày 8, 9, 10 tháng Giêng âm lịch.
Trong khuôn khổ ngày hội, người dân Phú Thượng đã long trọng tổ chức lễ cúng cơm mới, dâng lên Thành hoàng làng những phẩm xôi do chính tay mình làm ra. Nghi thức này thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với các vị thần linh đã che chở, phù hộ cho dân làng một mùa màng bội thu. Đồng thời, các gia đình cũng nấu chè bà cốt – một món tráng miệng truyền thống để cúng gia tiên tại gia, bày tỏ lòng thành kính và cầu mong tổ tiên phù hộ cho con cháu làm ăn phát đạt, gặp nhiều may mắn.
Năm nay, các nghệ nhân ẩm thực phường Phú Thượng đã mang đến lễ hội những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, đầy ý nghĩa được “vẽ” trên xôi. Các tác phẩm này không chỉ thể hiện sự khéo léo, sáng tạo mà còn gửi gắm những thông điệp sâu sắc.
Một số tác phẩm tiêu biểu có thể kể đến như:
“Xôi Phú Thượng trong kỷ nguyên vươn mình” tác phẩm thể hiện hình ảnh những chú cá chép nhiều màu sắc, tượng trưng cho sự phát triển và thịnh vượng của làng nghề truyền thống.
“Bức tranh tuần tra ngày xuân” bức tranh tái hiện khung cảnh thanh bình, yên ả của làng quê Phú Thượng vào ngày xuân, với hình ảnh các chiến sĩ tuần tra bảo vệ bình yên cho người dân.
“Làng cổ Phú Thượng với cây đa, mái đình và dòng sông Hồng” tác phẩm khắc họa vẻ đẹp cổ kính, mộc mạc của làng Phú Thượng với những biểu tượng quen thuộc như cây đa, mái đình và dòng sông Hồng thơ mộng.
“Bản đồ thu nhỏ làng Gạ xưa bên dòng Nhị Hà” tác phẩm tái hiện lại bản đồ làng Gạ xưa (tên gọi cũ của Phú Thượng) bên dòng Nhị Hà (sông Hồng), thể hiện lòng biết ơn nguồn cội và trân trọng lịch sử của người dân địa phương.
“Mâm xôi ruộng bậc thang, cột cờ Lũng Cú” tác phẩm đặc biệt này khắc họa hình ảnh ruộng bậc thang hùng vĩ và cột cờ Lũng Cú – biểu tượng thiêng liêng của Tổ quốc, thể hiện lòng tự hào dân tộc và tinh thần yêu nước.
