Nghệ nhân đàn tính Thùng Văn Đôi tận tâm truyền dạy cách chơi nhạc cụ dân tộc cho các em học sinh. Ảnh: Báo Nhân Dân
Nhằm bồi đắp tình yêu văn hóa dân tộc, Ban Giám hiệu Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Chà Nưa, xã Chà Nưa, huyện biên giới Nậm Pồ (tỉnh Điện Biên) đã mời nghệ nhân đàn tính về trường biểu diễn và chia sẻ kiến thức nhạc cụ dân tộc.
Trên đường đến nhà nghệ nhân đàn tính Thùng Văn Đôi ở bản Nà Ín, xã Chà Nưa, thầy Trần Đăng Khoa – Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Chà Nưa chia sẻ với chúng tôi về quyết định mời nghệ nhân về trường biểu diễn và truyền dạy văn hóa dân tộc Thái trắng cho học sinh.
Theo thầy Khoa, trường đóng tại xã miền núi, nơi phần lớn học sinh là con em đồng bào dân tộc thiểu số. Trong tổng số 284 học sinh, có tới 96,5% là người Thái, H’Mông, Tày, Mường, trong khi chỉ có 10 học sinh dân tộc Kinh, chủ yếu là con của giáo viên. Điều khiến thầy trăn trở là học sinh ngày càng ít quan tâm, thậm chí không hiểu về văn hóa dân tộc mình. Vào giờ ra chơi, các em thường tụ tập xem mạng xã hội, nghe nhạc trẻ, hát múa theo những giai điệu hiện đại. Chứng kiến điều đó mỗi ngày, thầy Khoa nhiều đêm trăn trở về tương lai của phong tục, văn hóa và những nhạc cụ truyền thống.
Sau khi bàn bạc với Ban Giám hiệu, thầy quyết định đưa hoạt động tìm hiểu văn hóa dân tộc vào buổi sinh hoạt tuần đầu tiên mỗi tháng. Từ tháng 10/2024 đến nay, chương trình này được duy trì đều đặn với nội dung phong phú theo từng chủ đề cụ thể. Đặc biệt, nghệ nhân Thùng Văn Đôi – người am hiểu sâu sắc văn hóa dân tộc Thái và say mê đàn tính trở thành người truyền đạt, trực tiếp trò chuyện, hướng dẫn học sinh về những nét văn hóa đặc trưng.
Nhắc đến những học trò như Khoàng Bảo Ngọc, Thùng Gia Khánh, Cà Việt Hà, Tao Minh Phượng, Thùng Thị Hương Đào… say mê học đàn và tìm hiểu cách làm đàn tính, ánh mắt nghệ nhân Thùng Văn Đôi ánh lên niềm vui. Ông cũng không ngờ rằng, chỉ sau vài buổi trò chuyện về sự tích cây đàn tính và mối liên hệ sâu sắc của nó với đời sống người Thái, niềm đam mê văn hóa dân tộc lại lan tỏa mạnh mẽ đến thế hệ trẻ. Đến nay, 21 học sinh từ các lớp 3, 4, 5 thuộc các bản Nà Ín, Pà Có, Cấu, Nà Cang đã đăng ký theo học đàn và làm đàn dưới sự hướng dẫn tận tình của nghệ nhân.
Những buổi sinh hoạt ấy không chỉ giúp học sinh thêm yêu văn hóa dân tộc, mà còn thắp lên hy vọng về sự tiếp nối và gìn giữ những giá trị truyền thống trong tương lai.
Để đảm bảo việc học đàn không ảnh hưởng đến việc học ở trường của các em, nghệ nhân Thùng Văn Đôi đã dành riêng ngày thứ Bảy hàng tuần để hướng dẫn các học sinh. Ông chia các em thành hai nhóm: một nhóm học vào buổi sáng, nhóm còn lại vào buổi chiều. Nếu em nào muốn học thêm, nghệ nhân Thùng Văn Đôi luôn sẵn sàng chỉ bảo.
Nhờ vào sự tận tâm của nghệ nhân và sự ham học hỏi của các em, chỉ sau một thời gian ngắn, nhiều học sinh đã có thể tự chơi đàn và hát. Tình yêu văn hóa dân tộc dần dần được nuôi dưỡng trong từng điệu nhạc và tiếng đàn tính tẩu.
Em Khoàng Bảo Ngọc, học sinh lớp 4A2, một trong số 21 học sinh say mê học đàn tính, chia sẻ: “Nhờ có sự chỉ bảo và hướng dẫn của nghệ nhân, em đã hiểu được ý nghĩa của cây đàn tính trong đời sống văn hóa của dân tộc Thái trắng ở Chà Nưa và dân tộc Thái trắng ở Tây Bắc nói chung. Qua tiếng đàn, em càng thêm yêu văn hóa dân tộc”.
Còn với em Lò Đăng Khoa, học sinh lớp 4 ở bản Pà Có, việc học đàn tính không chỉ giúp em yêu thêm văn hóa dân tộc Thái mà còn khiến em đam mê cả việc làm đàn. Khoa cho biết: “Với ông Đôi, em đã hiểu được cách làm và vật liệu để chế tác đàn tính. Mặc dù hiện tại em chưa thể tự làm được, nhưng em tin rằng, trong tương lai, em sẽ tự tay làm đàn tính cho mình và tặng cho những người cùng yêu thích đàn tính như em và các bạn”.
Từ tháng 11/2024, Trường Phổ thông Dân tộc Bán trú Tiểu học Chà Nưa đã đưa bốn trò chơi dân gian của các dân tộc thiểu số vào hoạt động tập thể trong giờ ra chơi, gồm: Ném còn, Tó má lẹ, Ném pao và Nhảy sạp.
Học sinh được chia thành các nhóm theo sở thích và tham gia các trò chơi này trong thời gian nghỉ giữa các buổi học. Để duy trì và tổ chức hoạt động hiệu quả, cô Nông Thị Vui – Tổng phụ trách Đội – đã giao nhiệm vụ cho các nhóm trưởng và nhóm phó quản lý nhóm, đảm bảo tất cả thành viên đều tham gia, không ai đứng ngoài hoặc làm việc riêng.
Ông Khoàng Văn Van, Bí thư Đảng ủy xã Chà Nưa, huyện Nậm Pồ đánh giá cao cách truyền dạy và khơi dậy tình yêu văn hóa dân tộc cho học sinh tại trường. Ông khẳng định: “Việc lồng ghép trò chơi dân gian vào giảng dạy không chỉ tạo ra môi trường học tập sinh động, thú vị cho học sinh, mà còn giúp các em trở thành cầu nối quan trọng trong việc duy trì và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống. Qua đó, những nét đẹp văn hóa này sẽ được lan tỏa đến các thế hệ sau”.
